Belediyelerin Hazırlaması Gereken Atık Yönetim Planları: Atık Yönetim Planı ifadesi Çevre Mevzuatına 29314 sayı ve 02.04.2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ile girmiştir.
Atık yönetim planı söz konusu yönetmelikte, “Çevreyle uyumlu bir şekilde atık yönetimini sağlamak üzere hazırlanan kısa ve uzun vadeli program ve politikaları içeren planı,” olarak tanımlanmıştır.
Yine söz konusu yönetmelikte Büyükşehir belediyeleri, yönetiminden sorumlu olduğu atıkların oluşumunun önlenmesi ve atık azaltımını da içeren atık yönetim planlarının ilçe belediyeleri ile hazırlanmasını koordine etmek, Bakanlığa sunmak ve bu plan doğrultusunda çalışmaların yürütülmesini sağlamak, gerekli önlemleri almakla yükümlü kılınmıştır.
Büyükşehir belediyesi olmayan yerlerde, il, ilçe ve belde belediyeleri, yönetiminden sorumlu olduğu atıkların oluşumunun önlenmesi ve atık azaltımını da içeren atık yönetim planlarını hazırlamak, il müdürlüğüne sunmak, bu plan doğrultusunda çalışmaları yürütmek ve gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
Bu kapsamda büyükşehirlerde, büyükşehir belediyeleri, diğer belediyelerde il, ilçe ve belde belediyeleri yönetiminden sorumlu oldukları atıklar ile ilgili, çevreye uyumlu bir şekilde atık yönetimini sağlamak üzere kısa ve uzun vadeli program ve politikaları içeren atık yönetim planlarını hazırlamakla yükümlüdür.
İkili toplama sistemi, biyobozunur atıklar ile geri kazanılabilir atıkların evlerde iki farklı torbada biriktirilmesi ve ayrı olarak toplanması işlemidir. Biyobozunur atıklar, geri kazanılabilir atıklarla karıştırılmadan ikili toplama sistemiyle kaynağında ayrı toplanır ve ikili toplama sistemi kurulur.
Ambalaj Atıkları Yönetim Planı Büyükşehir belediyesi olan yerlerde ilçe belediyeleri tarafından, büyükşehir belediyesi olmayan yerlerde, il, ilçe ve belde belediyeleri tarafından hazırlanır.
Belediyelerin Çevresel Sorumlulukları Nelerdir?
Hali hazırda belediyeler ülkemizde iki adet kanun ile yönetilmektedir. Bu kanunlar:
- 5393 sayılı Belediye Kanunu
- 5216 sayılı Büyükkşehir Belediyesi Kanunu
- 5393 sayılı Belediye Kanunu;
Büyükşehir Belediyesi olan yerlerde, ilçe belediyelerini, büyükşehir belediyesi olmayan yerlerde il ve ilçe belediyelerini kapsar.
Söz konusun kanunda, Belediyenin görev ve sorumlulukları başlıklı 14. maddesinde “Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla;
- İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları (Bu Kanunun 75 inci maddesinin son fıkrası, belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler tarafından, orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları ile Devlete ait her derecedeki okul binalarının yapım, bakım ve onarımı ile tefrişinde uygulanmaz.); sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. (Mülga son cümle: 12/11/2012-6360/17 md.) (…)(Ek cümleler: 12/11/2012-6360/17 md.) Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorundadır. Diğer belediyeler de mali durumları ve hizmet önceliklerini değerlendirerek kadınlar ve çocuklar için konukevleri açabilirler.”
ibaresi yer almaktadır.
Aynı kanunun, belediyenin yetkileri ve imtiyazları başlıklı 15.maddesinde ise “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları şunlardır:
- g) Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak.” İbaresi bulunmaktadır.
- 5216 sayılı Büyükkşehir Belediyesi Kanunu
Büyükşehir belediyelerinde, hem büyükşehir belediyelerini hem de ilçe belediyelerini kapsar.
Söz konusu bu kanunda Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları başlıklı 7. maddesinde “Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır:
- g) (Değişik: 12/11/2012-6360/7 md.) Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımı ile bu yolların temizliği ve karla mücadele çalışmalarını yürütmek; kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilân ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek.
- i) Sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunmasını sağlamak; ağaçlandırma yapmak; gayrisıhhî işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; inşaat malzemeleri, hurda depolama alanları ve satış yerlerini, hafriyat toprağı, moloz, kum ve çakıl depolama alanlarını, odun ve kömür satış ve depolama sahalarını belirlemek, bunların taşınmasında çevre kirliliğine meydan vermeyecek tedbirler almak; büyükşehir katı atık yönetim plânını yapmak, yaptırmak; katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; sanayi ve tıbbî atıklara ilişkin hizmetleri yürütmek, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; deniz araçlarının atıklarını toplamak, toplatmak, arıtmak ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmak.(1)” ibareleri yer almaktadır.
Siz konusu aynı kanunda ise “İlçe (…) (1) belediyelerinin görev ve yetkileri ise 1. Madde de
“b) Büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak.” İbaresi yer almaktadır.
Bu kanunlar kapsamında yapılacak genel bir değerlendirmede söz konusu 5216 sayılı Büyükkşehir Belediyesi Kanunu ile büyükşehir belediyesi alt kademe belediyelerine (ilçe belediyeleri) sadece katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonlarına taşıma yetki sorumluluğu verilmiştir. Ayrıca 5393 sayılı Belediye Kanunu ile de Belediyenin görev ve sorumlulukları başlıklı 14. Maddesinde temizlik ve katı atık hizmetlerini yapmak veya yaptırmakla sorumludur. Ayrıca söz konusu kanunda belediyenin yetkileri ve imtiyazları başlıklı 15.maddesinde katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak yetki ve imtiyazı verilmiştir.
Tüm bu kanun maddeleri incelendiğinde Büyükşehir belediyelerinin kaynakta toplama yada ayrıştırma ile ilgili yetki, sorumluluk yada imtiyazı olmadığı görülmektedir. Zira aynı yetki sorumluluk ve imtiyaz kaynakta ayrıştırma işlemi için il, ilçe ve alt kademe belediyelerine verilmemiştir.
Kaynaklar:
