2019-2022 yılları arasında ABD’nin Batı Kıyısında hayata geçirilen Pacific Coast Food Waste Commitment (PCFWC) inisiyatifi, gıda israfını %25 oranında azaltarak çevresel ve ekonomik anlamda önemli kazanımlar elde edilmesini sağlamıştır. Bu makalede, PCFWC’nin yapısı, uygulama süreçleri ve elde edilen başarılar incelenmekte, bu modelin Türkiye’de uygulanabilirliği üzerine bir değerlendirme yapılmaktadır.

ABD’de PCFWC’nin Başarı Hikayesi

PCFWC, Kaliforniya, Oregon ve Washington eyaletlerinde faaliyet gösteren büyük market zincirleri ile gıda israfını azaltmak amacıyla oluşturulmuş bir ortaklık girişimidir. Program, market zincirlerinin tedarik zinciri verilerini analiz ederek çözüm odaklı eylemler tasarlamasını ve uygulamasını teşvik etmiştir. Bu çalışma, 190 bin ton gıdanın israf edilmesini önlerken karbon ayak izini %30, su tüketimini ise %37 oranında azaltmıştır.

Temel Kazançlar:

• 2,6 milyon metrik ton CO2 emisyonu önlenmiştir.
• 141 milyar galon su tasarrufu sağlanmıştır.
• Kompostlama ve gıda bağışı gibi yöntemlerle topluma fayda sağlanmıştır.

Eksiklikler ve Potansiyel Gelişme Alanları: Program, bölgedeki marketlerin sadece yarısını kapsamıştır. Bu nedenle, sektörün tamamını kapsayan daha genş kapsamılı bir yaklaşıma ihtiyaç vardır.

Türkiye’de Gıda İsrafı ve PCFWC Modeli

Türkiye, gıda israfı konusunda önemli sorunlarla karşı karşıyadır. İsraf, hem çevresel hem de ekonomik boyutlarda ciddi etkiler yaratmaktadır. PCFWC modelinin Türkiye’de uygulanması, şu aşamaları içerebilir:

1. Tedarik Zinciri Analizi: Marketler ve gıda üreticileri arasındaki tedarik zinciri süreçleri analiz edilerek israf nedenleri belirlenebilir.
2. Ortaklıkların Oluşturulması: Büyük perakendeciler ve yerel üreticilerle ortaklıklar kurularak israfı azaltacak somut eylemler geliştirilebilir.
3. Toplum Bilinçlendirme Kampanyaları: Hane halkı ve bireyler, gıda israfı konusunda bilinçlendirilerek daha duyarlı tüketim davranışları benimsemeleri sağlanabilir.
4. Kanuni Düzenlemeler: Gıda bağışı ve israfın azaltılması konusunda teşvikler sağlayan yasal mevzuatlar hayata geçirilebilir.
5. Teknoloji Kullanımı: Dijital platformlar ve yapay zeka destekli sistemlerle gıda tüketim tahminleri yapılarak israf minimize edilebilir.

Sınırlılıklar ve Fırsatlar

Türkiye’de bu tür bir programın uygulanabilirliği, farklı bölgelerin ekonomik ve sosyal şartlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ancak, mevcut durumdan çıkarılan dersler ve uluslararası başarı hikayeleri, bu alanda önemli bir rehber olabilir.

PCFWC inisiyatifi, gıda israfını azaltmak için etkili bir model sunmaktadır. Bu başarıdan esinlenerek, Türkiye’de benzer bir program geliştirilebilir. Gıda israfını azaltmaya yönelik sektörel, bireysel ve toplumsal düzeyde uygulanabilecek politikalar, hem çevresel hem de ekonomik faydalar sağlayacaktır.

Türkiye’deki yerel yönetimlerin Avrupa Birliği (AB) destek, hibe ve fon kaynaklarından yeterince faydalanıp faydalanmadığı konusu, çeşitli faktörlere bağlı olarak değerlendirilmektedir.

AB Fonlarına Erişim ve Katılım: Türkiye, AB’nin aday ülkesi olarak Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) kapsamında fonlardan yararlanmaktadır. IPA, Türkiye’nin AB müktesebatına uyum sağlaması ve kurumsal kapasitesini artırması amacıyla finansal destek sunmaktadır. Örneğin, 2007-2013 ve 2014-2020 mali dönemlerinde Türkiye, sivil toplum, yargı, çevre, ulaştırma, rekabetçilik, istihdam, enerji ve tarım gibi sektörlerde birçok proje gerçekleştirmiştir.

Yerel Yönetimlerin Katılımı: Yerel yönetimlerin AB fonlarından etkin şekilde faydalanabilmesi için proje hazırlama kapasitesi, uluslararası işbirlikleri ve kurumsal yapıların güçlendirilmesi önem taşımaktadır. “Türkiye ve Avrupa Birliği Arasında Şehir Eşleştirme” (TWIN) Projesi gibi girişimler, Türkiye’deki ve AB üyesi ülkelerdeki yerel yönetimler arasında bilgi ve deneyim paylaşımını teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu tür projeler, yerel düzeyde idari kapasitenin artırılmasına katkı sağlamaktadır.

Karşılaşılan Zorluklar: Bununla birlikte, yerel yönetimlerin AB fonlarından yeterince faydalanamamasının nedenleri arasında proje hazırlama ve yönetme konusundaki deneyim eksikliği, dil bariyerleri, uluslararası ortak bulma zorlukları ve bürokratik engeller sayılabilir. Ayrıca, bazı yerel yönetimlerin kurumsal kapasitelerinin yetersiz olması, fon başvurularında başarı oranını düşürebilmektedir.

Genel olarak, Türkiye’deki yerel yönetimler AB destek, hibe ve fon kaynaklarından faydalanma konusunda belirli adımlar atmış olsa da, mevcut potansiyelin tam anlamıyla kullanıldığını söylemek zordur. Yerel yönetimlerin proje hazırlama kapasitelerinin artırılması, uluslararası işbirliklerinin teşvik edilmesi ve kurumsal yapıların güçlendirilmesi, AB fonlarından daha etkin faydalanmalarını sağlayacaktır.

İklim Değişikliği ve Uyum Koordinasyon Kurulu (İDUKK), Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un başkanlığında Ankara’da bir araya gelerek Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelede attığı adımları ve gelecek hedeflerini ele aldı. Toplantıda, Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon hedefi doğrultusunda yürütülen çalışmalar ve Kasım ayında Azerbaycan’da düzenlenecek COP29 Zirvesi hazırlıkları değerlendirildi.

İklim Kanunu ve 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi

Toplantının açılışında konuşan Bakan Kurum, iklim değişikliğiyle mücadelenin siyaset üstü bir konu olduğuna vurgu yaparak, İklim Kanunu ile ilgili çalışmaların tamamlandığını ve 2025 yılında TBMM’de kabul edilmesinin beklendiğini belirtti. Bu kanunun, 2053 Net Sıfır Emisyon hedefi doğrultusunda Türkiye’nin iklim mücadelesinde bir anayasa niteliğinde olacağını söyleyen Kurum, çalışmaların tüm paydaşlarla birlikte devam edeceğini açıkladı.

Uzun Dönemli İklim Stratejisi ve COP29 Hazırlıkları

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İklim Değişikliği Başkanı Prof. Dr. Halil Hasar, Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi, uzun dönemli iklim stratejisi ve COP29 müzakereleri üzerine bir sunum gerçekleştirdi. Prof. Dr. Hasar, Türkiye’nin uluslararası taahhütleri ve iklim değişikliğiyle mücadeledeki adımları hakkında İDUKK üyelerine bilgi verdi.

Yeşil Kalkınma ve Akıllı Şehirler İçin Dijital Dönüşüm

Bakan Kurum, Türkiye’nin çevre ve şehircilik alanında dijital dönüşüm ve yeşil kalkınma hedeflerine uygun bir strateji izlediğini belirtti. 2053 Net Sıfır Emisyon ve yeşil kalkınma hedefleri doğrultusunda, iklim dostu ve yeşil dönüşüm eksenli bir yaklaşımla hareket ettiklerini ifade eden Kurum, Orta Vadeli Program’da dijital dönüşüm ve yeşil finansman hedefleri doğrultusunda çalışmaların sürdüğünü kaydetti.

COP29 Zirvesinde Türkiye’nin 2053 Hedefleri Duyurulacak

Bakan Kurum, toplantıda 2053 Uzun Dönemli İklim Değişikliği Stratejisi’nin detaylarına dikkat çekerek, alınacak kararların COP29’da duyurulacağını açıkladı. Bu zirvede, Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelesindeki stratejik adımlarının ve yol haritasının sunulacağını belirtti.

Ulusal Depozito Yönetim Sistemi ve Geri Dönüşüm Hedefleri

Türkiye’nin sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda geri kazanım oranını artırmak amacıyla Ulusal Depozito Yönetim Sistemi’nin hayata geçirildiğini açıklayan Kurum, 2035 yılına kadar geri dönüşüm oranını %60’a çıkarmayı hedeflediklerini duyurdu. Sıfır Atık modelinin başarıyla uygulandığını ve Türkiye’nin iklim diplomasisinde örnek bir ülke haline geldiğini belirten Bakan Kurum, arıtılmış atık suların yeniden kullanım oranını ise 2030’da %15’e çıkarmayı amaçladıklarını ifade etti.

Ulusal Yeşil Taksonomi Yönetmeliği 2025’te Uygulamaya Geçiyor

Türkiye’nin özgün ihtiyaçlarına cevap verecek Ulusal Yeşil Taksonomi Yönetmeliği’nin 2025 yılında uygulanmaya başlanacağını ifade eden Bakan Kurum, bu yönetmelikle millet bahçeleri ve ekolojik koridorların genişletilerek yutak alanların artırılacağını belirtti. Türkiye genelinde 81 ilde İl İklim Değişikliği ve Uyum Koordinasyon Kurulları oluşturularak yerelde iklim projeleri hayata geçirilecek.

Çevre Dostu Şehircilik ve Deprem Bölgesinde Yeşil İlkeler

Çevreye duyarlı şehircilik yaklaşımının konut projelerinde benimsendiğini ifade eden Kurum, son 22 yılda 3,3 milyon sosyal konutun çevreye saygılı ve sıfır atık uyumlu bir şekilde inşa edildiğini belirtti. Deprem bölgesinde ise 452 bin yeni konut ve iş yerinin çevreci ilkeler doğrultusunda yapıldığını vurguladı.

Bu adımlar, Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelede sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşması ve küresel iklim krizine karşı güçlü bir duruş sergilemesi açısından büyük önem taşıyor.