Yeni tasarlanacak olan bir su temini projesinde, proje tasarımına başlayabilmek için en önemli veri bu tesisle üretilmesi planlanacak olan su miktarıdır. Bu miktar tüm sistemin tasarım parametrelerini değiştireceği için su ihtiyacı verisinin iyi analiz edilmesi ve belirlenmesi gerekmektedir.
Su ihtiyacının tespit edilmesinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bizler tahmin yöntemi ile su ihtiyacının nasıl belirlenmesi gerektiğini bu konuda tartışacağız. Su ihtiyacı genel olarak dört ana veriye bağlı olarak değişim göstermektedir. Bu verilerden ilki tasarımın periyodu, tesisi kaç yıllık olarak planlanmakta bu su ihtiyacı tahmini için birinci öncelikli veridir. İkinci olarak ise mevcut nüfus ve ticari ve endüstriyel büyüme oranlarının tahmin edilmesi. Üçüncü ve diğer önemli verilerden diğeri ise birim su tüketim tahmini, bu veri genel olarak coğrafi ve sosyokültürel yapıya göre değişiklik gösterebilmektedir. Son olarak dördüncü önemli veri ise su ihtiyacında meydana gelebilecek değişimlerin tahmin edilmesidir. Kısaca numaralandıracak olursak;
1-Tasarım Periyodu (20 yıl-30 yıl)
2- Nüfus ve Ticari Büyüme Tahmini,
3-Birim Su Kullanımı,
4- Su İhtiyacı Değişimi, olarak numaralandırılabilir.
Tasarım Peiyodu, tesisin efektif olarak hizmette kalacağı süreyi (tasarım ömrü) belirtir. Bu süreç içerisinde tasarım kapasitesini karşılayabileceği süreyi de ifade ettiği söylenebilir. Ekipmanların ömürleri 10-20 yıl arasında değişse de binaların ömürleri 50 + olduğu için beklenen ömür, tasarım periyodu ve faydalı ömür birbirinden farklı olabilmektedir.
Yeni projelendirilen su temini ihtiyacını karşılayacak tesislerin ileri tarihli nüfusların ihtiyaçlarını da karşılayabilecek kapasitelerde tasarlanması gerekmektedir.
Tesisi tasarım parametrelerini etkileyecek unsurlar;
- Su ve su ile alakalı yasal düzenlemeler ile ilgili sınırlamalar,
- Nüfus ve nüfus artış hızı
- Tesisi ilk yatırım kaynağı ve kredi koşulları,
- Ekipmanların ve yapıların faydalı ömürleri,
- Tesisin genişletilme durumu,
- İlk yıllardaki düşük hidrolik yük performansı.
Ülkemizde bu tarz su tesislerinin finansmanı yerel yönetimlerin bütçelerinden karşılanmakta zira krediler İllerbankası tarafından sağlanmaktadır. İller bankası kredi sağladığı tesislerin tasarım kriterlerini belirlemekte etkili olmaktadır. Bu durumla alakalı olarak hali hazırda 2013 yılında bir adet şartnamesi dahi mevcuttur. “İçmesuyu Tesisleri Etüt, Fizibilite Ve Projelerinin Hazırlanmasına Ait Teknik Şartname – 2013”
Ülkemizde su temini projeleri için yeni su kaynakları bulmak, mevcut suların içilebilir duruma gelmesini sağlamak ve arıtılmış suların şebeke sistemleri yardımı ile son kullanıcıya kadar sağlıklı ve içilebilir bir şekilde atıştırmak ekonomik ve teknik olarak oldukça zahmetli ve maliyetli bir işlemdir. Bu nedenle su ihtiyaçlarının doğru bir şekilde hesaplanması, bu verilerle tesislerin planlanması çık önemlidir.
Yeni bir tesis kurulması ya da tesisin yenilenmesi planlanan yerleşim yerlerinde daha önceden mevcut bir su dağıtım sistemi varsa ve su kullanımı ile ilgili veriler mevcut ise bu veriler bize en iyi tahmini yapmamı sağlar. Su tüketiminde toplam sarfiyatın kişi başı sarfiyata çevrilmesi bize su tüketiminin deki nüfus artışının etkisi göstermesini sağlar (L/Kişi.Gün, L/Nüfus.Gün ).Planlanan su temini projesi su ihtiyacının karşılanmasına yönelik olabilirken, mevcut su kalitesini artırmaya yönelikte olabilir, bu durumda artan su kalitesi ile su tüketiminin de artacağı göz önüne alınmalıdır. Tesisin hizmet vereceği bölgede daha önce su dağıtım sistemi yok ise birim su tüketimi verilerinin olmaması doğaldır. Bu durumda civardaki benzer sosyokültürel ve demografik yapıya sahip yerleşim yerleri alternatif veri kaynağı olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca sanayi tesisleri açısından da değerlendirme yapılmalı, su tüketimi yüksek endüstriyel tesislerin varlığı ve toplamda endüstri tesis miktarları da göz önünde bulundurularak hesaplamalar yapılmalıdır. Sanayi tesisleri için su tüketim miktarlarının tahmini için daha önceki verilerden yararlanmak bize çok daha doğru sonuçlar verecektir. Bu nedenle daha önceden sanayi tesislerinin su tüketim verilerinden yararlanılmasında fayda vardır. Aynı şekilde eğlence ve dinlenme tesisleri içinde benzetin modelleri ile su tüketim miktarların hesaplanması doğru olacaktır. Bu tarz rekreasyon tesislerinde hesaplama ziyaretçi sayısı ile doğru orantılı olduğundan hesaplamaların ziyaretçi verisi üzerinden yapılması daha sağlıklı olacağı değerlendirilmektedir.
Son yıllarda halk tarafından da kabul gören su tasarrufu yapan ekipman kullanımı (düşük kapasiteli rezervuar, tazyikli duş başlıkları, damla sulama ekipmanları) oranı arttıkça kışı başına su tüketim miktarında azalma yaşanacağı tahmin edilmektedir. Bu tarz tasarruf cihazlarının kullanımı hem su dan hem de su temini ve dağıtımı için harcanan enerjiden tasarruf edilmesi anlamına gelmektedir.
Ülkemizin X. Kalkınma Planı 2014-2018’da su tasarrufu konusu iki fıkrada geçmektedir,
“1043.Toprak ve su kaynaklarının etkin şekilde kullanımı yanında doğal kaynakların koruma-kullanma dengesinin havza bazında gözetilmesi öncelikli görülmektedir. Bu kapsamda, ülkemizde son dönemde arazi toplulaştırması ve arazi ıslahı çalışmaları, sulama altyapısı ve su tasarrufu sağlayan modern sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması gibi önlemler alınmış; su yönetim yapısı havza bazlı yaklaşımlarla geliştirilmeye başlanmış; orman varlığımızın geliştirilmesi ve genişletilmesi amacıyla ağaçlandırma, etkin koruma, bakım ve erozyon kontrolü çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Bununla birlikte başta tarım arazileri olmak üzere erozyonla mücadelenin hızlandırılması önemini korumaktadır.
“1052.İklim değişikliğinin ve su havzalarındaki tüm faaliyetlerin su miktarı ve kalitesine etkileri değerlendirilerek havzalarda su tasarrufu sağlama, kuraklıkla mücadele ve kirlilik önleme başta olmak üzere gerekli önlemler alınacaktır.”
Su tasarrufu sağlayan modern sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması ve havzalarda su tasarrufu konuları 2014-2018 yılları arasında yürürlükte olan Kalkınma Planımızda yer almıştır.
Bu kapsamda Sulama Sistemlerinde Su Kullanımının Kontrolü Ve Su Kayıplarının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.