Arıtma Çamuru Nedir? sorusu çevre mevzuatının gelişmesi ve uygulanmaya başlaması ile evsel ve endüstriyel atıksu arıtma tesisleri hayatımıza girmiş ve atık sular arıtılmaya başlamıştır. Bu arıtma tesislerinden tonlarca arıtma çamuru oluşmaya başlamıştır. Arıtma çamurları, içeriğinde bulunan ağır metaller, hastalık yapıcı bakteriler, virüsler ve tehlikeli kimyasallar yeni bir çevre kirliliğine yol açma potansiyeline sahip olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle atıksu arıtma çamurlarının sürdürülebilir çevre yönetiminde verimli ve faydalı bir biçimde kullanılabilmesi ve değerlendirilmesi için yeni bertaraf yöntemleri bulmak çok önemli bir zorunluluk haline gelmiştir.

Bu zorunluluk nedeni ile arıtma çamurunun oldukça yüksek ısıl değerinden dolayı enerji üretimi uygulamalarında kullanımını ön plana alınmıştır. Ülkemizde mevcut atıksu arıtma tesislerinin durumunu, bu tesislerden oluşan çamurların üretim potansiyelini, nihai bertaraf tekniklerinin ve alternatif enerji uygulamaları bizler için çok önemlidir.

Arıtma çamurları, evsel ve endüstriyel atık su arıtma tesislerinde proses kaynaklı oluşan atık maddelerdir.

Son yıllarda kentleşme ve sanayi de yaşanan önemli gelişmeler ile atık suların arıtılmasında belirli standartlar geliştirilmiştir.

Atıksu  arıtım proseslerinde üretilen  arıtma çamurunun  miktarı  ve içeriği  atık suyun  bileşimine,  arıtma  tekniğine  ve türüne  bağlı  olarak  değişim göstermektedir.

Prosese giren atıksuyun yapısındaki değişimler ve atık su arıtma proseslerindeki değişimlerden dolayı üretilen çamurun içeriği aynı tesis için bile zamana bağlı olarak değişim gösterebilmektedir.

Arıtma çamurlarının %1-95 arasında su içerebildiği gibi, toksik olmayan organik karbon bileşikleri,  azot,  fosfor içeren bileşikler;  toksak kirleticiler;  patojenler ve diğer mikrobiyolojik kirleticiler; kalsiyum, alüminat, silikat gibi inorganik bileşikler ve magnezyum içeren bileşikler içerebilmektedir.

Arıtma çamuru oluşum miktarı genel olarak hem  evsel  hem  de  endüstriyel  tesisler  için günlük  konut başına  ortalama  üretim  miktarı  40-60  g arasında  değişiklik göstermektedir.

Gelişen teknoloji ve  tüketim alışkanlıkları nedni ile oluşan bu çamur miktarı her yıl birazdaha arış eğilimdedir.

Mevcut ve tahmin durumları dikkate alındığında arıtma çamurlarının bertarafı için uzun vadeli stratejilerin belirlenmesi gerekliliği birgerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü genel olarak arıtma çamurları çevre ve insan sağlığı açısından zararlı olabilecek ağır metaller poliaromatik hidrokarbonlar (PAHS), poliklorlanmış bifeniller (PCBS), dioksin, pestisit, linear alkali sülfonatlar, fenoller gibi kimyasallar, kriptosporidium, Giardia, helmint yumurtaları ve virüs gibi patojenleri ihtiva edebilmektedirler.

Biyolojik atık su arıtımı akabinde elde edilen arıtma çamurları bozunma ve koku yaymaya eğilimlidirler. Bu nedenle sürdürülebilir bir atık yönetimi için arıtma çamurlarının nihai bertarafı ve yeniden değerlendirilerek kullanılması öncesinde bazı süreçlerden geçirilmesi gerekmektedir.

Bu çamurlar kimyasal enerji açısından ürün olarak değerlendirilebilir. Arıtma çamurların direk olarak doğaya bırakılamaz, dolgu ya da düzenleyici olarak arazilere serilemez. Arıtma çamurları mutlaka mevcut çevre mevzuatına uygun olarak bertaraf edilmelidir. Arıtma çamurları öncelikle stabilize edilmeli yada çevre izin ve lisansına sahip belgeli tesislerde yakılarak bertaraf edilmelidir. Stabilize dilen arıtma çamurlarının da topraklara uygulanabilmesi bazı standartlara başlıdır. Öncelikle stabilize edilen arıtma çamurları dezenfekte edilmelidir ve zararlı mikroorganizmalardan arındırılmalıdır. Ayrıca arıtma çamurları kompostlaştırma tesislerinde kompostlaştırılarak stabil bir ürün elde edilebilir. Bu tercih genellikle arıtma çamurunun yapısına bağlıdır.

Günümüze kadar çeşitli tesislerde oluşan arıtma çamurları genel olarak düzenli depolama sahalarında bertaraf edilmekte idi. Depolan çamurun akışkan ve çok nemli olmasından dolayı çeşitli akma ve kaymalar yanı sıra koku ve sinek oluşumu gibi çeşitli olumsuz etkilerde meydana gelmekte idi.

Ham arıtma çamurunun işlenmiş arıtma çamuruna çevrilmesi sırasında çeşitli proseslerden geçmektedir. Öncelikle ham arıtma çamuru ön işlem olarak kum tutma ve öğütme işlemlerinden geçirilir. Akabinde arıtma çamurunun içeriğinde suyun azaltılması için yoğunlaştırma işlemi yapılır

Bunu işlemi takiben arıtma çamurunun organik içeriğinin biyolojik veya kimyasal yolla stabil hale getirilmesi için stabilizasyon işlemleri uygulanır.

Stabil hale gelen çamuru içeriğindeki çok az miktarda kalan nemin daha kolay alınabilmesi için katı kısmı şartlandırma prosesine alınır.  Son olarak çamurdaki nemin tamamen uzaklaştırılması için çamur flokları belt filtreler,  filtre presler veya santrifüjler ile susuzlaştırılır.

Arıtma çamuru tüm bu aşamalardan sonra son kullanım maksadına göre pastörizasyon yöntemi ile dezenfeksiyona tabi tutulabilir veya çeşitli kurutma sistemlerinden nem içeriği minimum olacak şekilde kuru madde oranı artırılabilir.